Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS/GIS) Nedir?

CBS Nedir?
CBS  ( Coğrafi Bilgi Sistemleri - GIS / Geographical Information systems ), sözel veri üzerine bina edilen mekansal özellikler sayesinde pratikte karşılaşılan problemlerin belirlenmesi, analiz edilmesi ve çözülmesine olanak sağlayan bir teknolojidir. Söz konusu bu teknolojinin anahtar kelimesi olan Coğrafya ise esasında mekansal olan ya da diğer deyişle dünya üzerindeki bir konumla ilişkilendirilmiş olan anlamında kullanılmaktadır. Mekansal veri ile birlikte kullanılan sözel veri, mekansal bir objeye iliştirilen özellikler ( attribute data ) olarak ifade edilmektedir.
Mekansal ve sözel verinin birlikte kullanımına bir örnek olarak okulları verebiliriz. Herhangi bir okulun bulunduğu konum bilgisine mekansal veri ( spatial data ); okula ait isim, verilen eğitimin detayı, öğrenci kapasitesi gibi diğer bilgilere ise sözel veri ( attribute data ) denebilir. Mekansal ve sözel nitelikleri bilinen okullar verisi üzerinde yapılabilecek analizlerle, seçilen bir nokta etrafındaki 50 km lik alan içerisinde bulunan ilkokulların sayısı ya da bu alan içerisindeki ortaöğretim öğrenci kapasitesi rahatlıkla analiz edilebilir ve bu analiz karar vericinin planlama faaliyetlerine önemli katkılar sunabilir. Bu şekilde, sözel ve mekansal nitelikteki verinin birlikte kullanılmasıyla CBS, mekansal analizler yapabilme yeteneğini sunarak problem çözmede etkili bir teknik olarak belirmektedir.
Günümüzdeki uygulamalarda CBS faaliyetleri, birçok seviyede ele alınabilir. En temel manada CBS, kartografya ve harita üretiminde kullanılmaktadır. Fakat CBS'nin asıl gücü, sözel ve mekansal verinin analizinde kullanılan istatistik ve mekansal yöntemlerdir. Söz konusu bu analizler sonucunda türetilen anlamlı bilgi ise karar vericiye karar vermesi yönünde sağlıklı bir ortam hazırlamaktadır.
"CBS Nedir?" Sorusuna Verilen Yanıtlar :
"En somut tanımıyla CBS, coğrafi olarak ilişkilendirilmiş bilginin oluşturulması, güncellenmesi ve görüntülenmesine olanak sağlayan bir bilgisayar sistemidir." USGS ( United States Geological Survey )
"CBS, yeryüzünde gerçekleşen ve gerçekleşmeye devam eden şeylerin, haritalanması ve analiz edilmesinde kullanılan bilgisayar sistemidir. CBS teknolojisi, yaygın olarak kullanılan sorgu ve istatistik analizler gibi veritabanı faaliyetlerinin haritalar aracılığıyla sunulan görsellik ve mekansal analiz gibi yeteneklerle birleştirilmesidir." ESRI ( Environmental Systems Research Institute )
"CBS; bilgisayar donanımı, yazılımı ve aynı zamanda eğitilmiş insan kaynağının; topoğrafik, demografik ve mekansallaştrılmış diğer kaynak veri ile entegre edildiği bir sistemdir." NASA ( National Aeroneutics and Space Administration )
CBS'nin Bileşenleri
CBS'nin yeteneklerini kavrayabilme yolunda atılacak bir diğer adım ise CBS'nin bileşenlerini ve bir arada nasıl çalıştıklarını anlayabilmektir. Bu bileşenler :
Donanım
Donanım; CBS'nde, verinin sahadan toplanmasından analizine kadar birçok faaliyet alanında ihtiyaç duyulan fiziksel araçlar olarak tanımlanabilir. Bu donanım tanımının odak noktasında, CBS yazılmının üzerinde çalışabileceği ve diğer elektronik cihazlarla iletişim kurabileceği çalışma istasyonu ( workstation ) yer almaktadır. Bunun yanında veri toplama faaliyetleri, analog olarak toplanan verinin sayısal ortama aktarılmasında kullanılan sayısallaştırıcı ( digitizer ) ve sahada veri toplamada kullanılan GPS, Takeometre ( Total Station vb. ) gibi donanımları da gerektirmektedir. Web 2.0 devrimi ardından popüler hale gelen web uygulamaları da düşünüldüğüne, CBS yazılımlarının sunumunda kullanılan web sunucuları da bu manada gerekli donanım bileşenleri arasında sayılmaktadır.
Yazılım
Değişik amaçlarka hazırlanmış birçok yazılım paketi CBS'nin önemli bileşenlerindendir. Öyle ki, verinin oluşturulmasından güncellenmesine ve üzerinde mekansal ve sözel analizlerin gerçekleştirilmesine kadar birçok işlem, yazılım bileşenleri tarafından gerçekleştirilmektedir. Son zamanlarda geliştirilen esnek yazılım mimarileri sayesinde, standart yazılımların üzerine geliştirilen eklenti paketleri de söz konusu yazılımlara yeni yetenekler eklenmesinde önemli bir konuma sahiptir.
Veri
Veri her CBS'nin çekirdek bileşenidir. CBS alanında kullanılan mekansal veri, vektör ve raster olarak iki temel kategoriye ayrılmaktadır. Vektör veri, gerçek hayatta bulunan ve mekansal nitelikleri CBS'ye aktarılmış objeleri nokta, çizgi ve kapalı alan olarak ifade ederken; raster veri, hava fotoğrafları ve sayısal yükseklik modellerinin hücresel olarak ifade edilmesidir. Vektör veri tiplerinin bir diğer özelliği ise temsil etmekte oldukları gerçek dünya objelerine ait sözel veriyi de saklayabilecek yapıya sahip olmalarıdır.
Özellikle birlikte çalışabilirlik ve üretilen verinin tekrar kullanımını sağlama çabalarının sonucu olarak oluşturulan metaveri tanımı ise, sahip olunan veriye ait özelliklerin dökümante edilmesi olarak ifade edilebilir. Böylece veriyi kullanacak olan 3. taraflara; verinin ne gibi özelliklere sahip olduğu ve ne şekilde kullanılabileceği ile ilgili önemli bilgiler aktarılabilir.
İnsan
İyi eğitilmiş insan kaynağı CBS yazılımlarının kullanılmasında, anlamlı ve yararlı mekansal analizlerin gerçekleştirilmesinde esastır. 
</DIV>